neerlands tuin - fraxinus, es
neerlands tuin - fraxinus, es
cursus totaaltuinieren
border op maat
reizen
ontwerp
zoeken
fraxinus ornus, es
planten
bomen
heesters
gazon
vijvers
bodem & grond
snoeien
ziekten & plagen
algemeen
the edible garden
v & a
onderhoud
evenementen
nieuwsbrief
home
de es komt in nederland algemeen voor. langs wegen, in parken en in houtwallen. het is
een geliefde boom, omdat er zelden ziekten in voorkomen.
het is een van de hoogst wordende bomen: vijfenveertig meter hoog of meer is
geen uitzondering.
een es groeit graag op kleihoudende en zavelgrond.
de pluimes fraxinus ornus heeft
een schitterende habitus als hij vrij kan uitgroeien
de es komt regelmatig voor in houtwallen,
in het drentse en twentse landschap. daar werd hij door boeren gebruik als geriefhout,
om er stelen voor gereedschap van te maken. essenhout is taai en daarom buitengewoon
geschikt voor de stelen van een hark, spade, bijl. vanwege deze eigenschap is het een
betrouwbare boom - takbreuk komt haast nooit voor - die weinig onderhoud vergt.
voor een middelgrote en grote tuin is een aantal selecties goed te gebruiken.
de es behoort tot de familie van de oleaceae, de olijfboomachtigen. onderscheidend zijn
de geveerde bladen, die bij de overige leden van de familie niet voorkomen. van het geslacht
bestaat een zestigtal soorten. daarvan zijn er vier van belang om in ons klimaat te
gebruiken. de es groeit van nature op het noordelijk halfrond in gebieden met een gematigd
klimaat.
een oude pluimes met een imposante kroon
bemoste takken vormen een wereld op zich
de soorten die het meest in ons land worden gebruikt, zijn de gewone es (fraxinus
excelsior) en de pluim- of bloemes (fraxinus ornus). een kenmerkend en makkelijk
waarneembaar verschil is, dat de gewone es dikke, zwarte knoppen heeft en de pluimes wat kleine,
beige-bruine tot donkergrijze knoppen. de bladen van de gewone es zijn donkergroen en bestaan
uit negen tot elf oneven geveerde getande bladen. de pluimes heeft vijf tot negen ovale bladen,
die lichtgroen van kleur zijn. een pluimes bloeit aan het einde van het voorjaar (mei) met
wollige pluimen met witte bloemen.
het blad van de pluimes
de bloem van de pluimes
vruchten aan de pluimes
bloemes, pluimes of manna-es zijn allemaal synoniemen voor fraxinus ornus. deze es
komt voornamelijk van nature voor in het zuiden van europa en klein-azië. de boom wordt
om en nabij vijftien meter hoog en heeft een fraaie, breed uitstaande, ronde kroon. in mei -
juni bloeit deze boom met witte bloemen, die in grote, eindstandige pluimen de boom overdekken.
in het najaar hangen de langwerpige, platte zaadomhulsels in trossen aan de boom.
een pluimes kan worden gezaaid, maar de cultuurvariëteiten worden geënt.
kroon van de gewone es
habitus van de gewone es
bloei van de gewone es
de gewone es (fraxinus excelsior) bloeit ook in het voorjaar (april) met dichte
pluimen, maar weinig opvallende bloemen. de kroon wordt uiteindelijk zeer breed en bolvormig.
deze vorm krijgt de gewone es uitsluitend als hij vrij kan uitgroeien. de boom kan tot veertig
meter hoog worden en is een van de grootste bladverliezende bomen. de twijgen en de stam zijn
grijs. van de soort is een aantal variëteiten van belang.
fraxinus excelsior 'jaspidaea', de goudes, heeft bij het uitlopen lichtgeel blad,
dat in de loop van het seizoen wel wat donkerder wordt.
de goudes heeft in jonge toestand geel blad
toch is de lichtere bladkleur
het hele jaar wel opvallend ten opzichte van de andere essoorten. de twijgen zijn
het hele jaar bronsgeel. de boom kan tot twintig meter hoog worden. in het
najaar verkleurt het blad weer naar felgeel en de hele boom is dan een blikvanger
van jewelste.
snoeien
es wordt gesnoeid in de rusttijd, tussen herfst en winter. de es maakt van nature een
sterke harttak, die altijd in de boom opvalt. een es hoeft nauwelijks te worden gesnoeid.
alleen in de jeugdfase om een opgaande stam te krijgen. een stamhoogte van drie meter
is voldoende. in de jeugdfase wordt lot aan de stam verwijderd door die eraf te wrijven.
als er al windschade is, mag deze worden weggesnoeid. voor het overige zo min mogelijk
snoeien aan een es. de es vormt als er lustig op los wordt gesnoeid overdadig waterlot. dit
waterlot mismaakt de karakteristieke vorm (habitus) van de boom.
soorten/variëteiten
hoogte na ca 15 jaar
bijzonderheden
americana var. microcarpa
18 m
breed eivormige kroon. alleen voor voedselrijke grond. donkergroen blad.
americana 'autumn applause'
15 m
compacte breed eivormige kroon. vormt geen zaden. herfstkleur wijnrood.
angustifolia subsp. oxycarpa
15 m
kroon breed zuilvormig. blad lichtgroen. behaarde hoofdnerf. mooie herfstkleur.
angustifolia 'raywood'
15 m
dichte zuilvormige kroon. snel groeiend. roodpaarse herfstkleur.
excelsior
20 m
ronde, brede kroon. bloemen in dichte pluimen. gele herfstkleur.
excelsior 'altena'
18 m
kegelvormige kroon. matig snelle groeier. herfstkleur geel.
excelsior 'atlas'
20 m
piramidale, opgaande kroon. blad donkergroen.
excelsior 'diversifolia'
15 m
piramidale kroon. takken schuin opgaand. eenbladige es. herfstkleur geel.
excelsior 'eureka'
20 m
breed opgaande kroon. snel groeiende boom. blad groot en lichtgroen.
excelsior 'geessink'
20 m
zuilvormige tot ovale kroon. loopt laat uit.
excelsior 'jaspidaea'
15 m
kroon breed piramidaal. geel blad bij uitlopen. gele herfstkleur.
excelsior 'pendula'
15 m
treurvorm. priëelboom. gele herfstkleur.
excelsior 'westhof's glorie'
20 m
breed opgaand. zaadloos. komt laat in blad.
ornus
12 m
breed ronde kroon. bloemen in mei - juni.
ornus 'arie peters'
12 m
opgaand brede kroon. kan in de nazomer nog weer bloeien.
ornus 'meczek'
10 m
bolvormige, kleine kroon. geschikt voor kleine tuin. uit hongarije afkomstig.
ornus 'obelisk'
12 m
kroon smal zuilvormig. geschikt voor kleine tuin.
japonica
18 m
kroon breed opgaand. bloeit op jong hout. lichtgele herfstkleur.
latifolia
15 m
kroon zeer breed bolrond. fraaie gele herfstkleur. lijkt op f. pennsylvanica.
pennsylvanica
15 m
breed eivormige kroon. voor vochtige grond. gele herfstkleur.
pennsylvanica 'summit'
15 m
kroon opgaand cilindrisch. mooie, gele herfstkleur.
velutina
10 m
kroon breed eivormig. geschikt voor kleine tuin. voor droge grond.
blad en twijgen met donslaagje. klein blad.
artikelen en illustratiesin neêrlands tuinzijn auteursrechtelijk beschermd. niets mag
daarom geheel, gedeeltelijkof in gewijzigde vorm (persoonlijkheidsrecht) op welke wijze
dan ook worden verveelvoudigd zonder schriftelijke toestemming.
neerlands tuin - fraxinus, es Précédent 511 Précédent 510 Précédent 509 Précédent 508 Précédent 507 Précédent 506 Précédent 505 Précédent 504 Précédent 503 Précédent 502 Précédent 501 Précédent 500 Précédent 499 Précédent 498 Précédent 497 Précédent 496 Précédent 495 Précédent 494 Précédent 493 Précédent 492 Précédent 491 Précédent 490 Précédent 489 Précédent 488 Précédent 487 Précédent 486 Précédent 485 Précédent 484 Précédent 483 Précédent 482 Suivant 513 Suivant 514 Suivant 515 Suivant 516 Suivant 517 Suivant 518 Suivant 519 Suivant 520 Suivant 521 Suivant 522 Suivant 523 Suivant 524 Suivant 525 Suivant 526 Suivant 527 Suivant 528 Suivant 529 Suivant 530 Suivant 531 Suivant 532 Suivant 533 Suivant 534 Suivant 535 Suivant 536 Suivant 537 Suivant 538 Suivant 539 Suivant 540 Suivant 541 Suivant 542